زيست شناسي ميبد

دانشمندان آمريكايى و فرانسوى ادعا مى كنند كه توانسته اند پاسخ قابل قبولى را براى يكى از شگفتى هاى طبيعت بيابند: مكانيسم بسته شدن برگ ها در مگس گير ونوس. اين گياه كه به قول داروين «يكى از خارق العاده ترين شگفتى هاى طبيعت» نام گرفته است قادر است در كمتر از ۱۰۰ ميلى ثانيه، سريع تر از يك چشم برهم زدن، طعمه اش را در ميان برگ هاى صدفى شكلش به دام بيندازد. براى مدت هاى طولانى دانشمندان درصدد بودند راز شيرينكارى مگس گير ونوس (Dionaea muscipula) را كشف كنند، گياهى كه سيستم عصبى و ماهيچه اى پيشرفته اى، همانند آنچه كه در جانوران پرتحرك ديده مى شود، ندارد چگونه مى تواند با اين سرعت خيره كننده عمل كند؟ پاسخ اين سئوال فقط يك چيز است: نيروى كشسانى. مگس گير ونوس بومى سواحل شمالى و جنوبى كارولينا است و زيستگاه اصلى آن را مرداب ها و لجن زارهاى ساحلى تشكيل مى دهند. برگ هاى اين گياه ماده خوشبويى را از خود ترشح كرده و بدين ترتيب قربانى اش را به سمت خود جلب مى كند. اين گياه گوشتخوار ابتدا برگ هاى صدفى شكل و لاستيك مانندش را به بيرون خم كرده و به شكل محدب و برجسته درمى آورد، تقريباً شبيه توپ تنيسى كه از وسط به دونيم شده و دو نيمه آن از هم باز شده باشند. پس از نشستن حشره بر روى برگ ها و تحريك كرك هاى ماشه مانند سطح آن، مقدار كمى آب وارد سلول هاى گياه شده و به اين ترتيب انرژى مورد نياز براى بسته شدن برگ ها فراهم مى شود. در ادامه برگ ها از حالت محدبى خود خارج شده و به شكل مقعر يا فرورفته درمى آيند، درست مثل اينكه دو نيمه از هم باز شده توپ تنيس ناگهان از دو طرف به داخل خم شده و به يكديگر بچسبند. در اين حالت، گيره هاى دندان مانند لبه برگ ها در يك چشم به هم زدن بسته شده و حشره در ميان آنها به دام مى افتد.لاكشمينارايانان ماهادوان (L.Mahadevan) پروفسور رياضيات و زيست شناسى تكاملى از دانشگاه هاروارد كه رياست اين تيم تحقيقاتى را بر عهده دارد مى گويد: «راز بسته شدن سريع برگ هاى اين گياه در انرژى الاستيكى اى نهفته است كه با ورود آب به سلول هاى گياه، آزاد مى شود.» پژوهشگران به منظور اثبات ادعاى خود از مولكول هاى فلوئورسانتى كه به راحتى در زير نور ماوراء بنفش قابل رديابى بود، استفاده كردند. اين مولكول ها به سطح خارجى برگ هاى گياه تزريق شده و تغييرات رخ داده در سطح آنها در زير ميكروسكوپ مورد مشاهده قرار گرفت. در ادامه از تغييرات صورت گرفته در سطح برگ ها در زير نور ماوراء بنفش فيلمبردارى شد. با استفاده از يك دوربين ويديويى با سرعت بالا كه در هر ثانيه ۴۰۰ عكس مى گرفت پژوهشگران موفق شدند نشان دهند كه برگ هاى مگس گير ونوس هنگامى كه لبه هاى دندان مانند برگ ها بسته مى شوند به سرعت تغيير شكل داده و از حالت محدب به شكل مقعر درمى آيند.در بررسى هاى پيشين مشخص شده بود كه مگس گير ونوس ماده خوشبويى را از سطح داخلى برگش ترشح كرده و با اين كار حشرات را گول زده و به سمت خود جلب مى كند. هنگامى كه حشره بر روى سطح برگ مى نشيند كرك هاى ماشه مانند موجود بر روى سطح برگ ها تحريك مى شوند. بر روى سطح هر برگ ۳ تا ۶ كرك ماشه مانند ديده مى شود. چنانچه يكى از اين كرك ها براى دوبار متوالى لمس شود يا چنانچه دو تا از اين كرك ها در فاصله زمانى ۲۰ ثانيه در تماس با حشره اى قرار بگيرند برگ ها به سرعت بسته مى شوند.پس از بسته شدن برگ ها و به دام افتادن شكار، غده هاى گوارشى موجود در حاشيه داخلى برگ ها شروع به ترشح مايعاتى مى كنند كه قادرند بافت هاى نرم بدن شكار را در خود حل كرده، باكترى ها و قارچ ها را بكشند و با استفاده از آنزيم هاى خود حشره را هضم و مواد مغذى مورد نياز گياه را استخراج كنند. در ادامه اين مواد مغذى از طريق برگ ها جذب گياه مى شوند. ۵ تا ۱۲ روز بعد از شكار، برگ هاى گياه به منظور بيرون ريختن ته مانده اسكلت خارجى حشره از هم باز خواهند شد. اين گياه معمولاً پس از ۳ تا ۵ بار شكار، ديگر اقدام به شكار نكرده و ۲ تا ۳ ماه غذاى مورد نياز خود را از طريق فتوسنتز به دست مى آورد.
تا اينجا تنها توانسته ايم دريابيم كه اين گياه چگونه قربانيانش را به سمت خود مى كشد و مكانيسم بسته شدن سريع برگ  ها در آن به چه صورت است اما اينكه اين سيگنال ها چگونه با اين سرعت خيره كننده از كرك هاى ماشه مانند سطح برگ ها به مكانيسم هاى بسته شدن سريع برگ ها منتقل مى شوند، چيزى است كه نيازمند بررسى و تحقيقات بيشترى است.